نوزادان ممکن است با برخی ناهنجاری‌ها در سیستم اسکلتی عضلانی به دنیا بیایند. این ناهنجاری‌ها معمولاً ریشه ژنتیکی دارند و قابل پیشگیری نیستند. هرچند ناهنجاری‌های مادرزادی نگرانی و ناراحتی زیادی برای خانواده ایجاد می‌کنند، اما لازم است بدانید بسیاری از آنها قابل درمان هستند.

از جمله ناهنجاری‌های مادرزادی که برخی نوزادان به آن دچار می‌شوند، کلاب فوت یا پا چنبری است. در این مقاله از سایت کلینیک نیاوران به بررسی این بیماری و راه‌های درمان آن پرداخته‌ایم. تا پایان با ما همراه باشید.

کلاب فوت چیست؟

برای پاسخ به سؤال کلاب فوت چیست، قبل از هر چیز باید بدانید این ناهنجاری معمولاً به ‌صورت مادرزادی به وجود می‌آید و باعث خارج‌ شدن پای نوزاد از حالت طبیعی خود می‌شود. در کلاب فوت پای نوزاد به سمت داخل می‌چرخد. در موارد شدید این ناهنجاری کف پا کاملاً به سمت پای دیگر یا حتی به سمت بالا برمی‌گردد. تقریباً از هر 1000 نوزاد، یک نفر در بدو تولد دچار این مشکل است که نشان می‌دهد کلاب فوت یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی مربوط به پا است.

کلاب فوت ناهنجاری دردناکی نیست اما اگر از همان ابتدا برای درمان آن اقدام نکنید، عوارض پا چنبری برطرف نشده و پا در حالت چرخیده باقی می‌ماند؛ درنتیجه فرزند شما قادر به راه‌ رفتن نخواهد بود. اما در صورتی که برای درمان این ناهنجاری اقدام شود، حتی اگر میزان کمی از انحراف باقی بماند، فرزندتان می‌تواند راه برود و دامنه وسیعی از حرکات پا را داشته باشد. درمان این ناهنجاری معمولاً مدت کوتاهی پس از تولد شروع شده و در اکثر موارد پاچنبری خفیف با روش‌های غیر جراحی قابل ‌درمان است.

پاچنبری کودکان در همان زمان تولد قابل تشخیص است اما معمولاً در سونوگرافی‌های قبل از تولد هم تشخیص داده می‌شود. تقریباً در نیمی از موارد ابتلا به این ناهنجاری، هر دو پای نوزاد درگیر می‌شود. اما در مواردی هم ممکن است فرزند شما فقط به کلاب فوت پای چپ یا راست دچار شده باشد. همچنین لازم است بدانید که احتمال بروز کلاب فوت در نوزادان پسر دو برابر نوزادان دختر است.

علائم کلاب فوت

در صورت بروز پا چنبری در نوزادان، حالت‌های زیر را در او مشاهده خواهید کرد:

• قسمت بالای کف پا به سمت پایین و داخل چرخیده، قوس کف پا تا حد زیادی کم می‌شود و پاشنه پا هم به سمت داخل می‌چرخد.
• ممکن است پا آنقدر شدید بچرخد که به صورت وارونه به نظر برسد.
• پای آسیب‌دیده به طرز مشهودی کوتاه‌تر به نظر می‌رسد.
• عضلات کاف در ساق پای آسیب‌دیده معمولاً ضعیف هستند.

علت بیماری کلاب فوت چیست؟

اگر می‌خواهید بدانید علت ایجاد کلاب فوت چیست، باید ابتدا آشنایی مختصری با ساختار اسکلتی عضلانی بدن داشته باشید. در بدن ما بافت‌های عضلانی اطراف استخوان‌ها حضور دارند که با استفاده از آنها حرکات بدن میسر می‌شود. اما عضلات به‌ وسیله بافت‌هایی به نام تاندون به استخوان‌ها هم متصل می‌شوند تا بتوانند حرکات بدن را با هماهنگی ساختار اسکلتی بدن اجرا کنند. در صورتی که تاندون‌های متصل‌کننده عضلات ساق پا به استخوان پا کوتاه و باریک باشند، باعث چرخش کف پا به سمت داخل شده و ناهنجاری کلاب فوت ایجاد می‌شود.

محققان هنوز در مورد علت ایجاد این وضعیت، به پاسخ دقیقی دست پیدا نکرده‌اند. محتمل‌ترین فرضیه در این مورد، بیان می‌کند هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی بر بروز ناهنجاری کلاب فوت تأثیر دارند. درواقع در خانواده‌هایی که سابقه بروز کلاب فوت وجود دارد، احتمال بروز این ناهنجاری بیشتر است. همچنین سیگار کشیدن در دوران بارداری می‌تواند تا حد زیادی احتمال ابتلای نوزاد به کلاب فوت را بیشتر کند. یکی دیگر از مواردی که احتمال بروز آن را زیاد می‌کند، کم بودن حجم مایع درون رحم در زمان بارداری است.

تشخیص کلاب فوت یا پا چنبری

برای آنکه بدانید روش تشخیص کلاب فوت چیست، لازم است درنظر داشته باشید که این ناهنجاری قبل از تولد و به وسیله آزمایش‌های سونوگرافی قابل تشخیص است. به همین دلیل پزشکان از همان ابتدای تولد برنامه درمانی نوزاد را آغاز می‌کنند. در مواردی هم که کلاب فوت در جنین تشخیص داده نشود، در زمان تولد از روی شکل پاها قابل تشخیص است.

روش‌های درمان کلاب فوت

پس از آشنایی با این ناهنجاری احتمالاً شما هم می‌پرسید، روش درمان کلاب فوت چیست؟ در ابتدا باید بدانید هدف از درمان کلاب فوت بازگرداندن پای آسیب‌دیده به حالتی است که بیمار بتواند بایستد، راه برود و پای خود را صاف روی زمین بگذارد. برای رسیدن به این هدف طیفی از درمان‌های غیرجراحی برای کلاب فوت خفیف تا جراحی‌های پیچیده برای کلاب فوت شدید وجود دارد که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.

درمان دستی: در این روش درمانگر سعی می‌کند به درمان کلاب فوت با ماساژ و کشش پرداخته، پای نوزاد را در وضعیت صحیح قرار دهد و آن را با استفاده از گچ در این حالت نگه دارد. این فرایند کشش، قرار دادن پا در وضعیت صحیح و گچ گرفتن تا زمانی که بهبود قابل‌ ملاحظه‌ای در پای آسیب‌دیده مشاهده شود، ادامه پیدا می‌کند. برای بیشتر نوزادان این روند بین شش تا هشت هفته ادامه خواهد داشت.

تنتونومی آشیل: پس از طی شدن دوره درمان دستی و گچ‌ گرفتن، تقریباً 90 درصد نوزادان نیاز دارند برخی اقدامات جزئی روی پای آنها انجام شود تا سفتی تاندون‌ها از بین برود. برای انجام این کار که به تنتونومی آشیل معروف است، پزشک با ابزار بسیار کوچکی اقدام به ایجاد شکاف ریزی در آشیل نوزاد می‌کند. این شکاف آنقدر کوچک است که نیاز به بخیه هم ندارد. اما گچ جدیدی روی آن گرفته می‌شود تا در دوره بهبودی از آشیل محافظت کند. این گچ حدودا سه هفته باقی می‌ماند. در این مدت آشیل برای ترمیم شکاف، رشد کرده و بلندتر می‌شود. پس از برداشتن گچ، معمولا آسیب برطرف شده و کلاب فوت به ‌طور کامل درمان می‌شود.

بریس: حتی درمواردی که درمان کلاب فوت با گچ موفقیت‌آمیز باشد، باز هم احتمال بازگشت دوباره این آسیب وجود دارد. برای اینکه از درمان دائمی ناهنجاری مطمئن شوید، کودک شما باید تا چند سال از بریس مخصوص استفاده کند. بریس باعث می‌شود پای آسیب‌دیده همواره در حالت صحیح و طبیعی خود قرار گرفته و از بروز دوباره آسیب جلوگیری می‌کند. هرچند استفاده از آن ممکن است برای خانواده کودک سخت باشد، اما برای اطمینان از کامل شدن درمان ضروری است.

در سه ماه اول پزشک توصیه می‌کند بریس همواره به‌ صورت 24 ساعته پوشیده شود؛ اما با گذشت زمان، مدت ‌زمان استفاده از آن کاهش می‌یابد. در این دوره پوشیدن بریس در زمان خواب و استراحت توصیه می‌شود، به ‌طوری‌که به مدت 12 تا 14 ساعت در روز مورد استفاده قرار گیرد. بیشتر کودکان باید این روند را بین سه تا چهار سال ادامه دهند.

انواع مختلفی از بریس برای درمان پا چنبری خفیف وجود دارد. برخی از آنها هر دو پا را در یک موقعیت ثابت نگه می‌دارند و با پوشیدن آن نمی‌توان یکی از پاها را جداگانه حرکت داد. اما نوع دیگری هم مورد استفاده قرار می‌گیرد که می‌توان پاها را به طور مستقل حرکت داد. پزشک درمورد اینکه کدام نوع بریس برای فرزند شما مناسب‌تر است، توصیه‌های لازم را ارائه خواهد داد. البته معمولاً کودکان در روزهای اول استفاده از بریس اذیت می‌شود و ناآرامی می‌کنند؛ اما با گذشت زمان کم‌کم عادت کرده و با درمان همراهی بیشتری نشان خواهند داد.

فیزیوتراپی: روش درمانی دیگری که می‌توان برای کلاب فوت استفاده کرد، تمرینات کششی، تثبیت و باندپیچی است. این روش توسط فیزیوتراپیست انجام شده و می‌توان از همان بدو تولد نوزاد آن را شروع کرد. در ابتدا تمرینات کششی هر روز انجام شده و درمان دستی روی آن اجرا می‌شود، سپس با استفاده باند و یک اسپلینت پلاستیکی پای آسیب‌دیده بسته می‌شود تا دامنه حرکتی آن حفظ شود. در ادامه درمان، فیزیوتراپیست تمرینات را به خانواده کودک آموزش داده تا بتوانند در خانه انجام دهند.

بعد از گذشت سه ماه از شروع درمان بیشتر نوزادان بهبودی قابل ‌ملاحظه‌ای نشان می‌دهند. با این حال استفاده از روش تنتونومی برای کامل شدن درمان لازم است. همچنین تمرینات باید تا سن دو یا سه سالگی کودک ادامه داشته باشند تا از بازگشت دوباره آسیب جلوگیری شود.

عمل جراحی: با اینکه در اکثر موارد کلاب فوت با روش‌های غیرجراحی قابل درمان است، اما در مواردی هم این ناهنجاری پا به راحتی درمان نمی‌شود یا ممکن است کلاب فوت درمان شده به حالت اولیه برگردد. این مشکل معمولاً به خاطر سختی روند درمان غیرجراحی برای خانواده به وجود می‌آید. همچنین مواردی از کلاب فوت شدید هم واقعاً به روش‌های غیرجراحی پاسخ نمی‌دهند. در چنین مواردی با عمل کلاب فوت، ناهنجاری برطرف شده و پا در حالت طبیعی خود قرار می‌گیرد.