دررفتگی لگن یا دیسپلازی رشدی مفصل ران یک عارضه است که ممکن است نوزادان دز بدو تولد و یا مدتی پس از تولد به آن دچار شوند. در واقع زمانی این عارضه رخ می‌دهد که مفصل ران درست در جای خود قرار نگیرد و این امر سبب می‌شود که فرد مبتلا دامنه حرکت محدودتری داشته باشد و ممکن است هنگام حرکت درد در ناحیه لگن را تجربه کند.

دیسپلازی لگن (هیپ)

دیسپلازی هیپ (باسن) مشکل شایعی است که مفاصل لگن نوزادان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر پزشک در سن کمتر از ۶ ماهگی دیسپلازی لگن را تشخیص داده و درمان کند، اکثر نوزادان هیچ اثر یا عوارض طولانی مدتی نخواهند داشت. کودکان بزرگتر و بزرگسالان نیز ممکن است دچار دیسپلازی مفصل ران شوند، اما کمتر شایع است.

دیسپلازی لگن چیست؟

دیسپلازی لگن (هیپ) زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان‌های مفصل ران به درستی روی هم قرار نگیرند. دیسپلازی هیپ در نوزادان و کودکان خردسال شایع‌تر است، اما در موارد خفیف، در بزرگسالان نیز ظاهر می‌شود. پزشک گاهی اوقات به دیسپلازی هیپ که کودکان با آن به دنیا می‌آیند به عنوان دیسپلازی مادرزادی هیپ یا دیسپلازی رشدی هیپ (DDH) اشاره می‌کنند. این‌ها همه اسامی متفاوت برای یک وضعیت هستند. مفصل جایی در بدن است که در آن دو استخوان به هم می‌رسند. مفصل ران نقطه اتصال بین استخوان ران (فمور) و استخوان لگن خاصره (لگن) است.

اگر فردی دیسپلازی هیپ دارد، استخوان ران به درستی در حفره مفصل لگن قرار نمی‌گیرد. به طور خاص، سر گرد (توپ مانند) در بالای استخوان ران (سر استخوان فمور) به درستی با حفره منحنی لگن که باید در آن قرار بگیرد (استابولوم) قرار نمی‌گیرد.

این تناسب نامناسب می‌تواند به غضروفی که مفصل را تحت فشار قرار می‌‌دهد آسیب برساند. علاوه بر علائمی مانند درد و سفتی، افراد مبتلا به دیسپلازی مفصل ران بیشتر احتمال دارد که دررفتگی مفصل ران را تجربه کنند.

اگر دردی را در این ناحیه تجربه می‌کنید که در عرض چند روز بهبود نمی‌یابد، به یک پزشک مراجعه کنید. اگر به نظر می‌رسد که کودک درد دارد یا اگر یکی از پاهای او به طور قابل توجهی با دیگری متفاوت است، به پزشک مراجعه کنید.

آناتومی استخوان لگن

استخوان لگن که با نام‌های استخوان کوکسال، استخوان بی‌نام یا استخوان لگن نیز شناخته می‌شود، استخوانی نامنظم است که در دو طرف بدن یافت می‌شود. این استخوان‌ها به همراه استخوان‌های ران چپ و راست به هم می‌پیوندند و کمربند لگنی را تشکیل می‌دهند، جایی که اندام‌های ظریف پایین شکم قرار دارند. اگر چه کمربند لگنی مانند یک استخوان یکپارچه به نظر می‌رسد، اما شامل سه استخوان جوش خورده است: ایلیوم، ایسکیوم و پوبیس.

مفصل ران یک مفصل گوی – کاسه‌ای (سینوویال و سوکت) است: استخوان ران (فمور) که توپ مانند است در حفره فنجانی لگن به نام استابولوم جای می‌گیرد. مفصل ران؛ مفصل لگن با استخوان ران است که اسکلت محوری بدن را به اندام تحتانی متصل می‎کند. دو استخوان خاجی و دنبالچه به همراه استخوان لگن با هم لگن خاصره را تشکیل می‌دهند و توسط سمفیز شرمگاهی از جلو به هم متصل می‌شوند.

دیسپلازی هیپ چقدر شایع است؟

فراوانی کلی دیسپلازی رشدی لگن معمولاً تقریباً یک مورد در هر ۱۰۰۰ نفر گزارش می‌شود.

علل دیسپلازی رشدی هیپ

علت دیسپلازی هیپ مشخص نیست و این وضعیت چند عاملی در نظر گرفته می‌شود، عوامل موثر عبارت هستند از:

• ژنتیکی: شیوع در بومیان آمریکا و لاپلندرها (اقوام شمال اسکاندیناوی) بسیار بیشتر و در جمعیت چینی و سیاه پوست بسیار کم است.
• سوابق خانوادگی: دیسپلازی مفصل ران در کودکانی که والدین‌شان آن را داشته‌اند ۱۰ برابر بیشتر است.
• جنسیت زنانه، در نوزادان دختر بیش‌تر است.
• فرزند اول بیشتر در معرض دررفتگی لگن هستند.
• قرارگیری جنین در وضعیت بریچ داخل رحمی
• علل اکتسابی: مثل قنداق کردن نوزاد، صندلی‌های کودک بسیار محدود کننده، کریر و استفاده از تخته گهواره‌ای که مفصل ران را در حالت نزدیک نگه می‌دارد.

علائم دیسپلازی هیپ چیست؟

شایع‌ترین علائم دیسپلازی لگن (هیپ) عبارت هستند از:

• درد لگن (معمولاً در جلوی کشاله ران)
• احساس این که لگن شل یا ناپایدار است.
• لنگیدن هنگام راه رفتن یا حرکت
• داشتن پاهایی با طول‌های مختلف

نوزادانی که با دیسپلازی هیپ (دررفتگی مفصل ران) متولد می‌شوند و هنوز به سن کافی برای راه رفتن نرسیده‌اند ممکن است علائم مختلفی از دیسپلازی مفصل ران داشته باشند، از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• داشتن یک پا که (دور از مرکز بدن آن‌ها) بیشتر از پای دیگر بیرون می‌آید.
• حرکت کمتر یک پا از پا دیگری
• پوست ناهموار یا چروکیده در اطراف ران و باسن (لگن)

نوزادان مبتلا به دیسپلازی هیپ در چه سنی علائم را نشان می‌دهند؟

اکثر نوزادان مبتلا به دیسپلازی هیپ زمانی که کمتر از ۶ ماه هستند تشخیص داده می‌شود. حتی ممکن است پزشک بلافاصله پس از تولد نوزاد آن را تشخیص دهد. ممکن است والدین متوجه علائمی که کودک نشان می‌دهد، نشوند. اما پزشک در هر ویزیت با کودک، باسن او را بررسی می‌کند. ممکن است کودکان بزرگتر، نوجوانان و حتی بزرگسالان دچار دیسپلازی مفصل ران شوند، اما کمتر شایع است.

چه چیزی باعث دیسپلازی هیپ می‌شود؟

دیسپلازی لگن (هیپ) زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان ران به درستی در حفره لگن قرار نگیرد. اگر حفره مفصل ران خیلی کم عمق باشد یا قسمت بالایی (سر) استخوان ران شکلی متفاوت از حد معمول داشته باشد، ممکن است دچار دیسپلازی شود.

اکثر افراد مبتلا به دیسپلازی هیپ (باسن) با آن متولد می‌شوند. اگر موقعیت جنین به باسن او فشار بیاورد می‌تواند در دوران بارداری دچار دیسپلازی مفصل ران بشود. همچنین می‌تواند یک بیماری ژنتیکی باشد که از والدین به فرزندان منتقل می‌شود.

عوامل خطر دیسپلازی هیپ چیست؟

هر کسی ممکن است دچار دیسپلازی مفصل ران شود و هر نوزادی می‌تواند با آن به دنیا بیاید. زنان و افرادی که در بدو تولد به آن‌ها دختر اختصاص داده شده و نوزادان اول به احتمال زیاد دچار دیسپلازی مفصل ران هستند. دیسپلازی هیپ می‌تواند هر یک از ران‌ها را تحت تاثیر قرار دهد، اما در سمت چپ شایع‌تر است.

عوارض دیسپلازی هیپ چیست؟

بزرگسالان و نوزادان مبتلا به دیسپلازی مفصل ران بیشتر احتمال دارد که دچار دررفتگی مفصل ران شوند. معمولاً دررفتگی لگن تنها در هنگام ضربه‌های جدی مانند تصادفات رانندگی یا زمین خوردن شدید اتفاق می‌افتد. اما اگر دیسپلازی هیپ دارید، مفصل ران به طور طبیعی ضعیف‌تر از آنچه باید باشد، می‌تواند خطر دررفتگی را افزایش دهد. داشتن دیسپلازی مفصل ران همچنین می‌تواند باعث شل شدن عضلات و رباط‌های اطراف لگن شود. یک پزشک راه‌هایی را برای جلوگیری از صدمات و کاهش خطر ابتلا به دررفتگی پیشنهاد می‌کند. سایر عوارض دیسپلازی هیپ می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• پارگی لبه لگن: آسیب به غضروف داخل مفصل ران
• استئوآرتریت: آرتریت ساییدگی و پارگی زمانی ایجاد می‌شود که غضروف مفصل به مرور زمان فرسوده شود.
• مفاصل ران ناپایدار: درد مزمن (مکرر) ناشی از عدم قرارگیری صحیح مفصل ران

اصطلاحات مربوط به مشکلات رشدی لگن

واژه‌های مربوط به مشکلات رشدی لگن در طول زمان با پیشرفت علم پزشکی تغییر کرده است. این روزها دیسپلازی رشدی لگن (DDH) اصطلاح ارجح و رایج است. متخصین واژه رشدی را به واژه مادرزادی ترجیح می‌دهند، زیرا این بیماری همیشه در بدو تولد وجود ندارد یا قابل شناسایی نیست و در اوایل کودکی ایجاد می‌شود. «دیسپلازی» به «دررفتگی» ترجیح داده می‌شود زیرا شامل طیف گسترده‌تری از تغییرات در شکل و موقعیت قرارگیری سر استخوان ران و استابولوم است. «دررفتگی مادرزادی لگن» یک اصطلاح قدیمی است که در زمانی استفاده می‌شد که اکثر کودکان پس از شروع راه رفتن تشخیص داده می‌شدند و دررفتگی مادرزادی فرض می‌شد.

اصطلاحات که موقعیت، ثبات و شکل لگن و اصلاحات مربوط به آناتومی را توصیف می‌کنند در زیر تعریف می‌شوند:

• دیس لوکیشن (Dislocation): از بین رفتن کامل تماس بین سر استخوان ران و استابولوم وجود دارد.
• سابلوکساسیون (Subluxation): سر استخوان ران تا حدی خارج از استابولوم است، اما در تماس باقی می‌ماند.
• دیس لوکیتابل (Dislocatable): سر استخوان ران در حالت استراحت کاهش می‌یابد (به عنوان مثال در داخل استابولوم) اما می‌تواند در موقعیت‌های دیگر یا با مانورهای معاینه دررفته شود. این لگن با ناپایداری همراه است.
• سابلوکسیبل:(Subluxatable)  سر استخوان ران در حالت استراحت کاهش می‌یابد، اما می‌تواند با انجام مانورهای معاینه تا حدی دررفته یا سابلوکس شود. این لگن با ناپایداری یا شلی خفیف است.
• تقلیل‌پذیر (Reducible): لگن در حالت استراحت دررفته است، اما سر استخوان ران را می‌توان با دستکاری (به طور کلی فلکشن، خم شدن و ابداکشن) در داخل استابولوم قرار داد.
• دیسپلازیا (Dysplasia): غیرطبیعی بودن شکل مفصل ران (معمولاً کم عمقی استابولوم که حاشیه‌های فوقانی و قدامی را درگیر می‌کند).
• پروگزیمال (Proximal): در تشریح (آناتومی) یعنی نزدیکتر به مرکز بدن یا نقطه اتصال قرار دارد.
• دیستال (Distal): در علم تشریح یعنی دور از مرکز بدن یا از نقطه اتصال قرار دارد.
• ابداکشن (Abduction): در تشریح، به عنوان حرکت یک اندام یا زائده از خط وسط بدن طبقه‌بندی می‌شود. در مورد دور بودن بازو یا ران، حرکت بازوها یا ران‌ها از بدن در داخل صفحه تنه (صفحه تاجی) است.
• اداکشن (Adduction): در آناتومی حرکتی به سمت خط وسط بدن است. اداکشن لگن پاها را به هم فشار می‌دهد. در انگشتان دست و پا، خط وسط استفاده می‌شود نه خط وسط بدن، بلکه خط وسط، نقطه میانی دست و پا است.

دیسپلازی هیپ چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک دیسپلازی هیپ (لگن) را با معاینه فیزیکی و برخی آزمایش‌های تصویربرداری تشخیص می‌دهد. زمانی که برای اولین بار متوجه درد لگن شده‌اید و اگر فعالیتی آن را بدتر می‌کند، به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک بلافاصله پس از تولد و دوباره در تمام ملاقات‌های کودک، علائم دیسپلازی لگن را بررسی می‌کند. معاینه بالینی نوزادان به طور معمول برای تشخیص دیسپلازی رشدی لگن انجام می‌شوند. سونوگرافی برای دستگاه غربالگری پیشنهاد شده است، اما قرار دادن هر کودک در معاینه سونوگرافی مقرون به صرفه نیست و می‌تواند منجر به تشخیص بیش از حد شود.

عدم تقارن در چین پوستی : در ران (در ناحیه اینگوپینال یا گلوتیال ) ممکن است بر شناسایی دیسپلازی لگن کمک کند.

عدم تقارن ران یا چین‌های پوپلیتئال نشان‌دهنده دیسپلازی رشدی مفصل ران (DDH) است، افزایش چین‌های پوستی به دلیل کوتاه بودن یک پا، الزاماً این عدم تقارن چین‌های ران یا چین‌های پوپلیتئال در موارد دیسپلازی رشدی مفصل ران، در حالت دو طرفه برای DDH مناسب نیست. زیرا عدم تقارن چین‌های پوستی تقریباً در ۲۴ درصد از همه نوزادان وجود دارد. این عدم تقارن بیشتر در کودکان مبتلا به DDH یک طرفه دیده می‌شود.

تست ترندلنبرگ (Trendelenburg Test): تست ایستادن یک طرفه پا روشی مفید برای تشخیص اختلال عملکرد مفصل ران است. علامت مثبت تست ترندلنبرگ زمانی مشخص می‌شود که بیمار نتواند لگن را به صورت افقی روی زمین نگه دارد در حالی که ابتدا روی یک پا و سپس روی پای دیگر ایستاده است.

مانور اورتولانی (Ortolani Maneuver): برای این مانور، بیمار باید آرام باشد. فقط یک طرف لگن در یک زمان معاینه می‌شود. انگشت شست معاینه کننده روی ران داخلی بیمار قرار می‌گیرد و انگشت اشاره به آرامی روی تروکانتر بزرگ (برجستگی بزرگ در سر استخوان ران) قرار می‌گیرد. پزشک با فشار ملایمی روی لگن در رفته و تروکانتر بزرگ معاینه را انجام می‌دهد. اگر دیسپلازی رشدی مفصل ران وجود داشته باشد، هنگامی که لگن دررفته به داخل حفره استابولوم حرکت می‌کند، صدای تبر مانند (تق تق) شنیده می‌شود. در این مانور، دررفتگی (سابلوکس) باسن را جا می‌اندازد. مانور بارلو معکوس مانور اورتولانی است و سعی در شناسایی دررفتگی مفصل ران دارد.

مانور بارلو: تست بارلو در حالتی که باسن در حالت ادداکشن (اندام تحتانی را به محور مرکزی بدن نزدیک‌تر کردن) قرار دارد انجام می‌شود که در آن فشار خفیف خلفی به باسن وارد می‌شود. هنگامی که لگن سابلوکس شده از استابولوم خارج می‌شود، احتمالا یک «صدای تیشه مانند» احساس شود. اگر کودک دیر مراجعه کند (۳-۶ ماهگی)، دررفتگی ثابت می‌شود.

تست گالیاتزی (Galeazzi): علامت مفیدی برای شناسایی دررفتگی یک طرفه لگن در کودکان است. این کار در حالی انجام می‌شود که بیمار به پشت دراز کشیده و لگن و زانو خم شده باشد. زانوها در سطوح مختلف ظاهر می‌شوند و زانوی آسیب دیده در سطح پایین‌تر ظاهر می‌شوند. این یافته به دلیل کوتاه شدن ظاهری اندام آسیب دیده است (به دلیل دررفتگی، مهاجرت پروگزیمال و در نتیجه کوتاه شدن ظاهری وجود دارد). توجه به این نکته مهم است که هر گونه اختلاف در طول اندام منجر به علامت Galeazzi مثبت می‌شود.

کاهش ابداکشن (انقباض اداکشن) در سمت آسیب دیده: آزمایش برای باز شدن محدود لگن در شیرخوار و کودک بزرگتر به عنوان شاخصی از دررفتگی احتمالی لگن محسوب است. برای شروع، نوزاد باید به حالت خوابیده و صاف روی سطح قرار گیرد و معاینه کننده در انتهای میز معاینه قرار گیرد. هر دو ران و زانو ابتدا تا ۹۰ درجه خم می‌شوند و سپس باسن دور می‌شوند. در حین انجام این تست، آزمایشگر به دنبال هرگونه مقاومت و تفاوت در دامنه حرکتی بین هر دو طرف لگن است.

تست کلیسیک (Klisic Test): با قرار دادن انگشت اشاره بر روی ستون فقرات ایلیاک فوقانی قدامی و انگشت میانی بر روی تروکانتر بزرگ انجام می‌شود. یک خط فرضی بین این دو نقطه باید به سمت ناف یا بالای آن باشد. اگر لگن دررفته باشد خط از زیر ناف عبور می‌کند.

پزشک از چه آزمایشاتی برای تشخیص دیسپلازی هیپ استفاده می‌کنند؟

پزشک ممکن است از چند آزمایش تصویربرداری برای گرفتن عکس از لگن کودک استفاده کند، از جمله:

• سونوگرافی
• اشعه ایکس هیپ
• توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن

دیسپلازی هیپ (لگن) چگونه درمان می‌شود؟

پزشک درمان‌هایی را برای دیسپلازی هیپ (لگن) پیشنهاد می‌کند که درد را تسکین می‌دهد و از مفصل ران محافظت می‌کند. رایج‌ترین درمان‌های دیسپلازی هیپ عبارت هستند از:

• استفاده از بریس: ممکن است لازم باشد نوزادان از بریس یا مهاری استفاده کنند که باسن آن‌ها را در جای خود نگه می‌دارد. این کار مفاصل آن‌ها را در یک راستا مناسب نگه می‌دارد در حالی که بدن آن‌ها رشد می‌کند، معمولاً تمام چیزی است که کودک برای اصلاح دیسپلازی به آن نیاز دارد، به خصوص اگر در سن کمتر از ۶ ماهگی درمان را شروع کند. اکثر نوزادان نیاز به استفاده از بریس برای چند ماه دارند.

• فیزیوتراپی: یک فیزیوتراپ به کمک حرکات کششی و تمریناتی برای تقویت عضلات اطراف مفصل ران باعث بهبودی و افزایش انعطاف‌پذیری مفصل آسیب دیده می‌شود..
• جراحی دیسپلازی هیپ: در صورتی که سایر درمان‌ها مؤثر واقع نشدند، ممکن است پزشک جراحی را برای اصلاح دیسپلازی هیپ (لگن) توصیه کند. رایج‌ترین روش‌ها برای ترمیم دیسپلازی مفصل ران، استئوتومی هیپ و آرتروسکوپی هیپ است. استئوتومی جراحی است که استخوان‌های را مجدداً تنظیم و شکل می‌دهد. آرتروسکوپی هیپ یک روش کم تهاجمی برای ترمیم آسیب داخل مفصل ران است. افراد مبتلا به دیسپلازی شدید مفصل ران و آرتریت ممکن است نیاز به تعویض مفصل ران (آرتروپلاستی) داشته باشند. جراح به والدین خواهد گفت که کودک به کدام نوع جراحی نیاز دارد و انتظار چه چیزی را باید داشته باشد.

آیا می‌توان از دیسپلازی هیپ جلوگیری کرد؟

نمی‌توان از تولد کودک با دیسپلازی هیپ جلوگیری کند. همچنین نمی‌توان از دیسپلازی لگن در خود جلوگیری کرد. زمانی که باسن شکلی متفاوت از حد معمول داشته باشد، دیسپلازی لگن به خودی خود اتفاق می‌افتد. با پزشک در مورد محافظت از لگن کودک در حین رشد مشورت کنید. پزشک می‌تواند نکاتی را برای جلوگیری از وارد شدن فشار زیاد به مفاصل کودک به شما ارائه دهد.

 دیسپلازی هیپ چیست؟

اکثر نوزادان مبتلا به دیسپلازی هیپ، اگر به موقع درمان شوند، هیچ اثر طولانی مدتی ندارند. آن‌ها معمولاً برای کمک به رشد صحیح باسن باید چند ماه از بریس استفاده کنند، اما بعد از آن هیچ مشکل یا عارضه‌ای نخواهند داشت. بزرگسالان مبتلا به دیسپلازی مفصل ران معمولاً زمانی که پزشک شرایط آن‌ها را بی‌خطر تشخیص دهد، می‌توانند به تمام فعالیت‌های خود بازگردند.

چه زمانی برای دیسپلازی لگن باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر درد لگن وجود دارد که پس از چند روز استراحت بهتر نشد یا اگر کودک علائم دیسپلازی هیپ را داشت، به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی باید برای دیسپلازی لگن به اورژانس مراجعه کرد؟

اگر فکر می‌کنید خودتان یا کودک دچار دررفتگی لگن شده‌اید به اورژانس بروید. هرگز سعی نکنید مفصل را به زور به سر جای خود بازگردانید. مفصل را تا حد امکان ثابت نگه دارید و بلافاصله به اورژانس بروید.