کیست گانگلیون یک توده گرد و پر از مایع است که معمولاً بر روی تاندون ها یا مفاصل ایجاد می شود. این کیست ها معمولاً روی دست یا مچ دست به وجود می آید، اما می تواند در مچ پا یا پا نیز ظاهر شود. این کیست ها معمولاً خطرناک نیستند، اما ممکن است دردناک باشند و عملکرد روزانه فرد را تحت تأثیر قرار دهند.

کیست های گانگلیون می توانند تا ۲.۵ سانتی متر قطر داشته باشند. برخی از کیست هایی که در زیر پوست قرار دارند، قابل مشاهده اند، اما برخی دیگر آنقدر کوچک هستند که دیده نمی شوند. این کیست ها شایع بوده و معمولا بی خطر میباشند.  اغلب بدون درمان از بین می روند.

علت کیست گانگلیون چیست

علت ایجاد کیست گانگلیون دقیقاً مشخص نیست. با این حال، به نظر می رسد که موارد زیر، برخی از دلایل احتمالی ایجاد کیست های گانگلیون در مچ پا یا پا می باشد:

 آسیب یا ضربه به پا یا مچ پا

 وارد شدن فشار مکرر به پا یا مچ پا

 تحریک تاندون ها یا مفاصل

محل ایجاد کیست های گانگلیون

کیست های گانگلیون معمولاً بر روی مفاصل خاصی ایجاد می شوند. استفاده از مفصل مجاور کیست ممکن است تورم آن را افزایش داده و باعث احساس ناراحتی بیشتری شود. کیست های گانگلیون معمولاً در محل های زیر ایجاد می شوند:

 مچ دست: بر روی مچ دست یا پشت آن

 انگشتان: در مجاورت مفاصل انگشت (نزدیک کف دست یا درست کنار ناخن)

پا: نزدیک مچ پا و یا انگشتان پا

این کیست ها می تواند به دلیل آسیب، ضربه و یا استفاده بیش از حد از مفاصل ایجاد شود، اما معمولا علت آن ناشناخته است. کیست های گانگلیون اغلب در زنان و افرادی که به طور مکرر به مچ دست خود فشار می آورند (مانند ژیمناست ها) بروز پیدا می کند.

علائم کیست های گانگلیون

بیشتر علائم کیست گانگلیون مشابه سایر توده های بافتی نرم می باشد. در صورت بروز هر کدام از علائم زیر باید به پزشک مراجعه شود تا پزشک نوع کیست را تشخیص دهد.

 یک توده برجسته بر روی پا و یا مچ پا

 احساس درد خفیف در نزدیکی توده، که ناشی از فشار کیست بر روی رباط یا تاندون است

 سوزن سوزن شدن یا احساس سوزش، که می تواند ناشی از فشار کیست بر اعصاب باشد

 تحریک شدن توده هنگام پوشیدن کفش

به طور کلی، افرادی که همه و یا برخی از این علائم را دارند و ۲۰ تا ۴۰ ساله هستند، به احتمال زیاد کیست گانگلیون دارند. همچنین، بروز کیست های گانگلیون در زنان بیشتر از مردان اتفاق می افتد.

چه کسانی به کیست های گانگلیون مبتلا می شوند؟

بنا بر اطلاعات به دست آمده در رابطه با کیست های گانگلیون، همه ی افراد ممکن است به آن مبتلا شوند. اما برخی عوامل می تواند احتمال به وجود آمدن این کیست ها را افزایش دهد:

 جنسیت: احتمال بروز کیست های گانگلیون در زنان، معمولا سه برابر مردان می باشد.

 سن: کیست های گانگلیون در بیشتر افراد، در اوایل و یا اواسط بزرگسالی (بین ۲۰ تا ۵۰ سالگی) به وجود می آید.

 آسیب مفصلی: برخی پزشکان معتقدند آسیب مفصلی (از جمله التهاب تاندون ناشی از استفاده بیش از حد از مچ دست) می تواند منجر به ایجاد کیست گانگلیون شود. البته تحقیقات هنوز این نظریه را اثبات نکرده است.

 آرتروز: ابتلا به آرتروز احتمال بروز کیست های گانگلیون را افزایش می دهد. افراد مبتلا به آرتروز معمولا در نزدیکی نوک انگشتان خود (در محل مفصل مجاور ناخن) به کیست دچار می شوند. اما داشتن کیست گانگلیون روی انگشت، به معنای ابتلا به آرتروز نیست.

تشخیص کیست های گانگلیون

پزشک هنگام معاینه فیزیکی، ممکن است به کیست فشار آورده تا میزان حساسیت یا احساس ناراحتی بیمار را بسنجد. همچنین ممکن است با استفاده از یک چراغ قوه کیست را معاینه کند تا مشخص شود که این کیست، یک توده جامد است و یا از مایع پر شده است.

همچنین ممکن است پزشک، آزمایشات تصویربرداری مانند عکسبرداری با اشعه ایکس، سونوگرافی و یا MRI را برای رد کردن وجود سایر بیماری ها از جمله آرتروز یا تومور توصیه کند. MRI و سونوگرافی همچنین می توانند به تشخیص کیست های نامشهود (نهفته) نیز کمک کنند.

تشخیص کیست های گانگلیون ممکن است با انجام آسپیراسیون، قطعی شود. آسپیراسیون، فرایندی است که در آن پزشک از یک سرنگ برای بیرون کشیدن (آسپیراسیون) مایع از کیست استفاده می کند. مایع درون کیست گانگلیون، غلیظ و شفاف یا نیمه شفاف می باشد.

درمان کیست گانگلیون

اگر کیست گانگلیون باعث درد و اختلال در فعالیت های روزمره نمی شود، ممکن است به درمان نیازی نداشته باشد و خود به خود برطرف شود. اما اگر کیست منجر به درد و یا اختلال در حرکت مفصل شود، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

 عدم تحرک: از آنجا که فعالیت می تواند باعث بزرگ تر شدن کیست های گانگلیون شود، بی حرکت نگه داشتن موقت ناحیه با یک آتل و یا بستن آن، می تواند کمک کننده باشد. با کوچک شدن کیست، فشار بر روی اعصاب کاهش پیدا کرده و در نتیجه باعث تسکین درد می شود. استفاده طولانی مدت از آتل، منجر به ضعیف شدن عضلات مجاور شده و باید از آن اجتناب شود.

 عمل جراحی: در صورتی که روش های دیگر موثر واقع نشود، عمل جراحی می تواند یک راه حل باشد. طی عمل، پزشک کیست و ساقه ای که آن را به مفصل یا تاندون متصل می کند، برمی دارد. عمل جراحی به ندرت ممکن است باعث آسیب به اعصاب و عروق خونی اطراف ناحیه و یا تاندون ها شود. همچنین ممکن است کیست پس از عمل جراحی عود کند.

وقتی کیست گانگلیون دردناک است و فعالیت و حرکت فرد با مشکل مواجه می شود، پزشک می تواند با یک روش غیر جراحی نیز کیست را بردارد. این روش از طریق تخلیه مایع درون کیست با استفاده از داروهای استروئیدی، منجر به کوچک شدن کیست می شود.

درمان کیست گانگلیون روی پا

گزینه های مختلفی برای درمان کیست گانگلیونی روی پا وجود دارد:

 اصلاح کفش: پوشیدن کفش هایی که به کیست فشار وارد نمیکنند یا باعث تحریک نمی شوند، توصیه می شود. علاوه بر این، قرار دادن یک پد در داخل کفش ممکن است به کاهش فشار علیه کیست کمک کند.

 آسپیراسیون و تزریق: در اینجا پزشک از یک سرنگ برای تخلیه مایع درون کیست استفاده می کند و سپس تزریق داروی استروئیدی به داخل توده را انجام میدهد. اگرچه این رویکرد در برخی موارد موفقیت آمیز است اما در بسیاری موارد دیگر، کیست باز می گردد.

در چه صورت کیست گانگلیون باید جراحی شود؟

در صورتی که سایر روش های درمانی منجر به بهبودی نشده و یا کیست مجددا عود کند، پزشک ممکن است با عمل جراحی کیست را به طور کامل بردارد. این کیست ها معمولا شامل یک ساختار ساقه مانند (ریشه) متصل به کیست می باشد.

پزشک جراح ممکن است از عمل های باز (روش سنتی) و یا آرتروسکوپی (برش های کوچک) استفاده کند. در برخی موارد، جراح ممکن است قسمتی از بافت اطراف مفصل را نیز بردارد تا این مشکل به طور کامل رفع شود. برداشتن کیست گانگلیون طی عمل جراحی را گانگلیونکتومی می نامند که معمولاً یک عمل سرپایی است. بهبودی کامل معمولا دو تا شش هفته طول می کشد.

جراحی ممکن است علائم را به طور کامل رفع کند. برداشتن کیست های گانگلیون از طریق عمل جراحی، احتمال بازگشت کیست را تا حد زیادی کاهش می دهد اما در ۵ الی ۱۵ درصد موارد نیز، کیست های گانگلیون پس از عمل جراحی مجدداً عود می کنند که البته عود کیست هم خوش خیم است.