تومور به توده‌ای تجمع یافته از سلول‌هایی گفته می‌شود که به‌طور غیرقابل‌کنترلی در حال تقسیم و تکثیر هستند. منظور از تومور استخوان، توده‌ای از سلول‌ها در بافت استخوان است که می‌تواند خوش‌خیم (غیرسرطانی) و یا بدخیم باشند. در ادامه راجع به علل، علائم و انواع تومورهای استخوانی بیشتر توضیح می‌دهیم.

تومور استخوانی چیست؟

هنگامی‌که سلول‌ها به شکلی غیرطبیعی و غیرقابل‌کنترل تقسیم می‌شوند، می‌توانند توده یا توده‌ای از بافت را تشکیل دهند که به آن تومور گفته می‌شود. تومورهای استخوانی در استخوان‌ها ایجاد می‌شوند. با رشد تومور، بافت غیرطبیعی باعث جابه‌جایی بافت سالم شده و از کارکرد طبیعی آن جلوگیری می‌کند. تومورهای استخوانی ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند.

تومورهای خوش‌خیم استخوان، سرطانی نیستند. باوجوداین که تومورهای خوش‌خیم استخوان معمولاً در جای خود باقی می‌مانند و به‌ندرت کشنده هستند، اما باز هم سلول‌های غیرطبیعی بوده و ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. تومورهای خوش‌خیم رشد کرده و باعث فشردگی بافت استخوانی سالم می‌شوند و منجر به ایجاد مشکلات بعدی می‌شوند. تومورهای بدخیم استخوان، معمولاً سرطانی هستند و می‌توانند از طریق خون یا لنف به دیگر بخش‌های بدن رفته وسرطان را در آنجا گسترش دهند.

انواع تومورهای خوش‌خیم استخوان

استئوکندروم

بنا بر گفته آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا (AAOS)، شایع‌ترین نوع تومور خوش‌خیم استخوان، استئوکندروم است. این نوع تقریباً ۳۵ تا ۴۰ درصد از تومورهای خوش‌خیم استخوان را تشکیل می‌دهد. استئوکندروم بیشتر در نوجوانان و جوانان ایجاد می‌شود. استئوکندروم به‌عنوان یک ناهنجاری رشد در نظر گرفته می‌شود. یک کودک ممکن است به یک استئوکندرم منفرد یا تعدادی از آن‌ها مبتلا شود.

تومور استئوکندروم نزدیک به انتهای استخوان‌های بلند مثل استخوان بازو و پا که به‌طور فعال در حال رشد هستند، تشکیل می‌شود. این تومورها تمایل دارند انتهای تحتانی استخوان ران (فمور)، انتهای فوقانی استخوان ساق پا (درشت‌نی) و انتهای بالایی استخوان بازو (هومروس) را تحت تأثیر قرار دهند.

فیبروم غیرسازنده

فیبروم غیراستخوانی معمولاً در ساق پا دیده می‌شود و بیشتر کودکان و نوجوانان به آن مبتلا می‌شوند.

تومورهای سلول غول‌پیکر (GCT)

تومورهای سلول غول‌پیکر رشد بسیار سریعی دارند و بیشتر افراد بزرگ‌سال را درگیر می‌کنند. این تومورها در انتهای گرد استخوان بیشتر ایجاد می‌شوند و شیوع بسیار کمی دارند.

انکندروما (کندروما)

انکوندروما یک کیست غضروفی است که در داخل مغز استخوان رشد می‌کند. این کیست‌ها در کودکی ایجاد می‌شوند و تا بزرگ‌سالی ادامه پیدا می‌کنند. کیست‌های غضروفی آنکندروما (کندروما) بخشی از سندرم Ollier و Mafucci هستند. انکندروم در دست‌ها، پاها و همچنین استخوان‌های بلند بازو و ران بیشتر تشکیل می‌شوند.

دیسپلازی فیبری

دیسپلازی فیبری یک جهش ژنی است که باعث فیبری‌شدن استخوان‌ها می‌شود. این مسئله استخوان‌ها را در برابر شکستگی بسیار آسیب‌پذیر می‌کند.

کیست استخوان آنوریسمال

کیست استخوانی آنوریسمال یک ناهنجاری مربوط به رگ‌های خونی است که از مغز استخوان شروع می‌شود. رشد بسیار سریعی دارد و بسیار خطرناک و مخرب است، زیرا بر صفحات رشد استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد.

انواع تومورهای بدخیم استخوان

تومورهای بدخیم استخوان معمولاً سرطانی هستند و به شکلی تهاجمی رشد می‌کنند. انوع سرطان باعث ایجاد تومورهای بدخیم در استخوان می‌شوند.

انواع سرطان اولیه

سرطان اولیه استخوان به معنی این است که منشأ سرطان از خود استخوان‌ها است. بر اساس منبع مورد اعتماد موسسه ملی سرطان (NCI)، سرطان اولیه استخوان کمتر از ۱ درصد از انواع سرطان‌ها و تومورهای بدخیم استخوانی را تشکیل می‌دهد. سه نوع شایع سرطان اولیه استخوان عبارت‌اند از:

استئوسارکوم

استئوسارکوم که بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد، دومین نوع شایع سرطان استخوان است و معمولاً در اطراف لگن، شانه یا زانو ایجاد می‌شود. این تومور رشد بسیار سریعی داشته و تمایل دارد به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد. شایع‌ترین محل انتشار این تومور انتهای تحتانی استخوان ران و انتهای بالایی استخوان ساق پا است. استئوسارکوم گاهی اوقات به‌عنوان سارکوم استخوانی نیز شناخته می‌شود.

خانواده تومورهای سارکوم یوینگ (ESFTs)

خانواده تومورهای سارکوم یوینگ (ESFTs) نوجوانان و جوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اما این تومورها گاهی اوقات می‌توانند در کودکان ۵ ساله هم ایجاد شوند. این نوع سرطان استخوان معمولاً در پاها (استخوان‌های بلند)، لگن، ستون فقرات، دنده‌ها، بازوها و جمجمه ظاهر می‌شود.

تومورهای سارکوم یوینگ در حفره‌های استخوانی (حفره‌های مدولاری) که محل ساخت مغز استخوان هستند، شروع می‌شوند. خانواده تومورهای سارکوم یوینگ علاوه بر رشد استخوانی، می‌توانند در بافت نرم مانند چربی، ماهیچه و عروق خونی نیز رشد کنند. احتمال ابتلا به خانواده تومورهای سارکوم یوینگ در مردان بیشتر از زنان است. این تومورهای استخوانی به‌سرعت رشد و گسترش می‌یابند.

کندروسارکوم

افراد میان‌سال و افراد مسن بیشتر از سایر گروه‌های سنی در معرض ابتلا به کندروسارکوم هستند. این نوع سرطان استخوان معمولاً در استخوان لگن و شانه‌ها ایجاد می‌شود.

مولتیپل میلوما

در مولتیپل میلوما، بسیاری از تومورها در استخوان‌ها ایجاد می‌شوند، اما سرطان اولیه استخوان نیست زیرا در سلول های پلاسما (نوعی سلول ایمنی) در مغز استخوان شروع می‌شود. مولتیپل میلوما یک تومور بدخیم مربوط به مغز استخوان است. هر استخوانی ممکن است تحت تأثیر این سرطان قرار گیرد. بیشتر موارد ابتلا به مولتیپل میلوما در بیماران بین ۵۰ تا ۷۰ سال دیده می‌شود. مولتیپل میلوما معمولاً با شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و گاهی اوقات جراحی درمان می‌شود.

سرطان استخوان ثانویه

اصطلاح «سرطان ثانویه استخوان» به این معنی است که سرطان در جای دیگری از بدن شروع‌شده و سپس به استخوان گسترش پیدا کرده است. سرطان استخوان ثانویه معمولاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. انواع سرطان‌هایی که بیشتر به استخوان‌ها سرایت می‌کنند عبارت‌اند از:

• سرطان کلیه
• سرطان سینه
• سرطان ریه
• سرطان تیرویید
• سرطان پروستات

علائم تومور استخوان

افراد مبتلا به تومورهای خوش‌خیم ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. گاهی تومور خوش‌خیم استخوان تا زمانی که اسکن تصویربرداری در حین انجام سایر آزمایش‌های پزشکی آن را نشان دهند، شناسایی نشود. بااین‌حال برخی از مهم‌ترین علائمی که ممکن است در تومور استخوانی تجربه کنید، عبارت‌اند از:

• درد مبهم در استخوان آسیب‌دیده شایع‌ترین علامت تومور استخوان است. این درد ناگهانی شروع‌شده و سپس شدید و ثابت می‌شود. درد ممکن است آن‌قدر شدید باشد که شما را در شب‌بیدار کند
• گاهی اوقات، هنگامی‌که افراد یک تومور استخوانی کشف نشده دارند، یک آسیب ناچیز باعث شکستگی استخوان آن‌ها می‌شود. این به‌عنوان یک شکستگی پاتولوژیک شناخته می‌شود
• گاهی اوقات ممکن است محل تومور استخوان متورم و ملتهب باشد

برخی از علائمی که به‌ندرت در تومور استخوان دیده می‌شوند عبارت‌اند از:

• تعریق شبانه
• تب
• خستگی زیاد و ضعف
• از دست دادن اشتها و کاهش وزن بدون دلیل
• کم‌خونی

تومور استخوانی خوش‌خیم

بیشتر تومورهای استخوانی غیرسرطانی (خوش‌خیم) هستند. تومورهای خوش‌خیم معمولاً تهدیدکننده زندگی نیستند و با درمان‌های موجود می‌توان آن‌ها را کنترل کرد. یک تومور خوش‌خیم استخوان مانند استئوکندروما ممکن است به درمان نیاز نداشته باشد، مگر اینکه در عملکرد و حرکت روزانه تداخل ایجاد کند.

 تومور استخوانی بدخیم

تومورهای استخوانی بدخیم معمولاً سرطانی هستند و می‌توانند از طریق سیستم لنفاوی یا خون به دیگر بخش‌های بدن منتقل شوند. تومور استخوانی بدخیم بسیار خطرناک بوده و پس از تشخیص فوراً باید تحت درمان قرار گیرند.

تومور بد‌خیم استخوان در کودکان

استئوسارکوم شایع‌ترین تومور بدخیم استخوان در بین کودکان است که به‌ندرت ایجاد می‌شود. استئوسارکوم اغلب در کودکان و بزرگ‌سالان جوان بین ۱۰ تا ۲۰ سال و اغلب در دوران رشد ایجاد می‌شود. همچنین میزان بروز استئوسارکوم در پسران بیشتر از دختران است. علت ایجاد استئوسارکوم ناشناخته است، اما عوامل ژنتیکی نقش مهمی در بروز آن دارند. علائم استئوسارکوم به‌اندازه و محل تومور استخوان و همچنین سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد. علائم کودک شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد، سفتی یا حساسیت در محل تومور
• دردی که با گذشت زمان به‌تدریج بدتر می‌شود و ممکن است از محل تومور به سمت بیرون منتشر شود
• دردی که کودک را از خواب آرام بیدار می‌کند
• تورم یا توده در اطراف استخوان آسیب‌دیده
• کاهش مهارت‌های حرکتی در کودک برای مثال مشکل در راه رفتن یا لنگیدن
• استخوان‌های ضعیف که به‌راحتی می‌شکنند
• ضعف و خستگی
• کاهش وزن
• کم‌خونی
• استئوسارکوم در نزدیکی طناب نخاعی باعث بروز کمردرد می‌شود

تشخیص تومور استخوان

شکستگی‌ها، عفونت‎‌‌ها و سایر شرایط مربوط به استخوان‌ها ممکن است علائمی شبیه به تومور استخوانی ایجاد کنند. پزشک برای اطمینان از داشتن تومور استخوانی، آزمایش‌های مختلفی را برای شما تجویز می‌کند.

معاینه اولیه

ابتدا پزشک یک معاینه فیزیکی با تمرکز بر ناحیه مشکوک به ایجاد تومور انجام می‌دهد. پزشک حساسیت در استخوان شما را بررسی کرده و دامنه حرکتی شما را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. علاوه بر این ممکن است پزشک از شما راجع به سابقه پزشکی خانوادگی سوالاتی بپرسد.

آزمایش خون و ادرار

پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی ازجمله نمونه خون یا ادرار را تجویز کند. آزمایشگاه این مایعات را برای تشخیص وجود پروتئین‌های مختلف که نشان‌دهنده وجود تومور یا سایر مشکلات پزشکی هستند، مورد تجزیه و بررسی قرار می‌دهد.

بررسی میزان آنزیم آلکالین فسفاتاز در خون

یکی از آزمایش‌های رایجی که پزشکان برای تشخیص تومورهای استخوانی استفاده می‌کنند، آرمایش آلکالین فسفاتاز است. هنگامی‌که بافت استخوانی شما به‌ویژه در تشکیل سلول‌ها فعال باشد، مقادیر زیادی از آنزیم آلکالین فسفاتاز در خون شما ظاهر می‌شود. افزایش آنزیم آلکالین فسفاتاز در خون می‌تواند به دلیل رشد طبیعی استخوان در افراد در سنین رشد باشد، همچنین می‌تواند به این معنی باشد که یک تومور بافت استخوانی غیرطبیعی تولید می‌کند. تست آلکالین فسفاتاز در افرادی که رشدشان متوقف‌شده قابل‌اعتمادتر است.

تست‌های تصویربرداری

پزشک معمولاً برای تعیین اندازه و محل دقیق تومور استخوان، عکس‌برداری با اشعه ایکس را تجویز می‌کند. بسته به نتایج اشعه ایکس، آزمایش‌های تصویربرداری دیگر هم ممکن است ضروری باشند:

• سی‌تی‌اسکن که مجموعه‌ای از تصاویر دقیق از داخل بدن با اشعه ایکس است که از چندین زاویه گرفته می‌شود
• اسکن MRI که در آن از آهن‌ربا و امواج رادیویی برای ارائه تصاویر دقیق از بخش مشکوک به ایجاد تومور استخوان استفاده می‌شود
• در اسکن توپوگرافی گسیل پوزیترون (PET)، پزشک مقدار کمی قند رادیواکتیو را به رگ شما تزریق می‌کند. ازآنجایی‌که سلول‌های سرطانی گلوکز در مقایسه با سلول‌های معمولی گلوکز بیشتری مصرف می‌کنند، همین مسئله در تشخیص محل تومور به پزشک کمک می‌کند
• آرتریوگرام که یک عکس اشعه ایکس از شریان‌ها و وریدها است

بیوپسی و نمونه‌برداری از بافت استخوان

در این آزمایش، نمونه‌ای از استخوان مشکوک به تومور برداشته می‌شود و برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. انواع اصلی بیوپسی، بیوپسی سوزنی و بیوپسی برشی است. بیوپسی سوزنی در مطب پزشک یا توسط رادیولوژیست همراه با یکی از تست‌های تصویربرداری گفته‌شده انجام می‌شود. در این روش به بیمار یک بی‌حس‌کننده موضعی برای جلوگیری از درد داده می‌شود.

پزشک یک سوزن را در استخوان شما فرو می‌کند و به کمک آن قسمت کوچکی از بافت تومور را برمی‌دارد. اگر رادیولوژیست بیوپسی سوزنی را انجام دهد، از تصویر اشعه ایکس، ام آر آی یا سی‌تی‌اسکن برای کمک به یافتن تومور و محل مناسب برای قرار دادن سوزن استفاده کمک می‌گیرد. بیوپسی برشی که بیوپسی باز هم نامیده می‌شود، در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. پزشک در این روش در محل مشکوک به تومور استخوان یک برش ایجاد کرده و نمونه استخوانی را خارج می‌کند. تکمیل بیوپسی استخوان برای تشخیص قطعی تومور استخوانی مهم است.

درمان تومور استخوانی خوش‌خیم

در بسیاری از موارد، تومورهای خوش‌خیم تنها با برخی مراقبت‌ها ناپدید می‌شوند. همچنین می‌توان برخی از این تومورها را با دارو کنترل و درمان کرد. حتی گاهی ممکن است برخی از تومورهای خوش‌خیم به‌مرور زمان ناپدید شوند. این ناپدیدشدن به‌خصوص برای برخی از تومورهای خوش‌خیم که در کودکان ایجاد می‌شوند، صادق است.

بااین‌حال این احتمال هم وجود دارد که تومورهای خوش‌خیم استخوانی شما گسترش‌یافته و به دیگر بافت‌ها متاستاز دهند. گاهی اوقات پزشک شما ممکن است برداشتن تومور (برش) یا استفاده از سایر تکنیک‌های درمانی را برای کاهش خطر شکستگی و ناتوانی توصیه کند. احتمال عود و بازگشت مجدد در برخی از تومورها، حتی گاهی به‌صورت مداوم، وجود دارد. تومورهای استخوانی خوش‌خیم می‌توانند رشد کنند، ثابت بمانند یا درنهایت ناپدید شوند. احتمال ناپدیدشدن تومورهای استخوانی در کودکان در سنین بلوغ بیشتر است.

درمان تومور استخوانی بدخیم

اگر تومور استخوانی شما از نوع بدخیم باشد، تیم درمانی از روش‌های مختلفی برای درمان شما استفاده خواهد کرد. تیم درمانی ممکن است شامل چندین متخصص ازجمله متخصص ارتوپدی، متخصص پرتوشناسی و پاتولوژیست باشد. اهداف درمان تومور استخوانی بدخیم، درمان سرطان و حفظ عملکرد بدن بیمار است. برای درمان تومورهای بدخیم استخوان، پزشکان اغلب چندین روش را ترکیب می‌کنند. درمان به عوامل مختلفی ازجمله گسترش سرطان بستگی دارد.

• مرحله موضعی، یعنی سلول‌های سرطانی تنها در تومور و ناحیه اطراف آن قرار دارند
• مرحله متاستاتیک، یعنی سلول‌های سرطانی به دیگر نقاط بدن گسترش یافته‌اند. تومور استخوانی در این مرحله جدی‌تر بوده و درمان آن پیچیده‌تر است

به‌طورکلی تومور استخوانی بدخیم با جراحی برداشته می‌شود. معمولاً همراه با جراحی، درمان پرتودرمانی هم تجویز می‌شود. درواقع شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، روش‌های کمکی برای به حداقل رساندن میزان سلول‌های توموری هستند که در کنار درمان اصلی یعنی جراحی انجام می‌شوند. انواع روش‌های درمان تومور استخوان بدخیم به شرح زیر است.

جراحی نجات اندام

در این نوع جراحی بخش سرطانی استخوان را حذف می‌کنند اما عضلات، تاندون‌ها، اعصاب و رگ‌های خونی حفظ می‌شوند. در صورت امکان، جراح تومور و حاشیه‌ای از بافت سالم اطراف آن را خارج می‌کند تا از حذف سلول‌های توموری کاملاً مطمئن شود. استخوان برداشته‌شده با ایمپلنت فلزی (پروتز) یا پیوند استخوان جایگزین می‌شود.

جراحی قطع اندام

وقتی اندازه تومور استخوان بسیار بزرگ باشد و اعصاب و رگ‌های خونی را هم درگیر کرده باشد، پزشک به‌ناچار بخش زیادی از استخوان درگیر یا کل آن را برمی‌دارد.

پرتودرمانی

در پرتو درمانی از اشعه ایکس با دوز بالا استفاده می‌شود. اشعه‌های ایکس قدرت و انرژی بسیار بالایی داشته و می‌توانند باعث کاهش اندازه تومور شوند.

شیمی‌درمانی

 شیمی درمانی یک روش درمانی سیستمیک است. از شیمی‌درمانی اغلب برای از بین بردن سلول‌های توموری وقتی‌که در جریان خون پخش شده‌اند اما هنوز در آزمایش‌ها و اسکن‌ها قابل‌تشخیص نیستند، استفاده می‌شود. درواقع شیمی‌درمانی زمانی استفاده می‌شود که سلول‌های تومور استخوان در چند قدمی متاستاز باشند.

کرایوسرجری

کرایوسرجری یکی دیگر از روش‌های درمانی در تومور استخوان است. در درمان کرایوسرجری سلول‌های سرطانی از طریق انجماد با نیتروژن مایع کشته می‌شوند. یک لوله توخالی به داخل تومور واردشده و نیتروژن مایع یا گاز آرگون از طریق آن به داخل پمپ می‌شود. در برخی موارد به‌جای جراحی معمولی، می‌توان از کرایوسرجری برای درمان تومورهای استخوانی استفاده کرد.

عوارض شیمی‌درمانی تومور استخوان چیست؟

عوارض جانبی شیمی درمانی عبارت‌اند از:

• احساس حالت تهوع
• استفراغ
• تحریک‌پذیری
• ریزش مو
• خستگی مفرط ضعف بدنی

اقدامات بعد از درمان

هنگامی‌که درمان تومور استخوانی به پایان رسید، به اشعه ایکس و سایر مطالعات تصویربرداری نیاز دارید. پزشک به کمک این تست‌ها می‌تواند تأیید کنند که تومور واقعاً از بین رفته است یا نه. همچنین گاهی لازم است هرچند ماه یک بار به‌طور منظم توسط پزشک ویزیت شوید و آزمایش‌های لازم را انجام دهید. هنگامی‌که تومور استخوانی ناپدید و حذف می‌شود، نظارت بر بدن برای بازگشت و عود مجدد آن بسیار مهم است. تومورهایی که عود می‌کنند می‌توانند مشکلات بسیار جدی را ایجاد کنند، بنابراین تشخیص زودهنگام آن‌ها مهم است.

جراحی تومور استخوانی

تومور استخوان معمولاً با جراحی درمان می‌شود. در جراحی، کل تومور ایجادشده در استخوان برداشته می‌شود. جراح به‌دقت حاشیه‌های تومور را بررسی می‌کند تا از حذف کامل سلول‌های توموری و سرطانی در آن ناحیه مطمئن شود. اگر در استخوان بازو یا پا تومور ایجاد شود، جراح شما ممکن است از جراحی نجات اندام استفاده می‌کند. در این روش جراحی، سلول‌های توموری استخوان کاملاً برداشته‌شده و تاندون‌ها، ماهیچه‌ها، رگ‌های خونی و اعصاب آن ناحیه در امان می‌مانند. جراح ممکن است استخوان سرطانی حذف‌شده را با ایمپلنت فلزی جایگزین کند.

تومور استخوانی زانو

زانو شایع‌ترین محل ایجاد تومورهای استخوانی بدخیم و همچنین تعدادی از سارکوم‌های بافت نرم است. تومور استخوانی در زانو معمولاً باعث ایجاد درد و تورم که اغلب با توده قابل‌لمس همراه است، می‌شود. تومور استخوانی زانو ممکن است رشد بسیار سریعی داشته باشد. طبق آمارها در سال، از بین هر یک میلیون نفر تنها دو یا سه نفر از آن‌ها به تومور زانو مبتلا می‌شوند. علاوه بر این بیشتر موارد ابتلا به تومور زانو در نوجوانان رخ می‌دهد.