سندرم کمپارتمان چیست و چگونه درمان می شود؟

اگر به سندرم کمپارتمان مبتلا شده باشید، به احتمال زیاد در وضعیت دردناکی قرار دارید؛ زیرا، فشار عضلات افراد مبتلا به این سندروم به سطوح خطرناکی می‌رسد. این بیماری را که با نام سندرم ولکمن نیز شناخته می‌شود، می‌توان به دو نوع حاد و مزمن تقسیم‌بندی کرد. پزشک می‌تواند روش‌هایی برای بهبود علائم هر یک و جلوگیری از آسیب به اعصاب و عضلات شما تجویز کند.

سندرم کمپارتمان چیست؟

زمانی که فشار درون و اطراف عضلات افزایش یابد، گفته می‌شود فرد به سندرم کمپارتمان (یا کمپارتمنت) مبتلا شده است. این فشار دردناک ممکن است شما را با خطرات بسیاری روبرو کند. این بیماری می‌تواند جریان خون، اکسیژن و مواد مغذی به عضلات و اعصاب را محدود سازد و حتی باعث مرگ شود.

بخش‌های پایینی پاها (ساق پاها) اغلب دچار این سندرم می‌شوند؛ ولی، گاهی این بیماری در بخش‌های دیگری مانند بخش بالایی پاها، بازوها، دست‌ها، شکم و باسن نیز مشاهده می‌شود.

انواع سندروم کمپارتمان

دو نوع سندرم کمپارتمان وجود دارد:

• حاد: این نوع متداول‌ترین نوع این سندرم محسوب می‌شود. افراد معمولا به علت آسیبی بد به این نوع مبتلا می‌شوند و باید بلافاصله برای درمان آن اقدام کنند. اگر این نوع درمان نشود، آسیب‌هایی دائمی به عضلات وارد خواهد کرد و می‌تواند منجر به ناتوانی، رابدومیولیز، افتادگی مچ دست، فلج و حتی مرگ نیز شود.
• مزمن: این نوع معمولا اورژانسی نیست. افراد اغلب به علت فعالیت بدنی مانند ورزش شدید به این نوع مبتلا می‌شوند. این نوع با نام سندروم کمپارتمان فشاری نیز شناخته می‌شود.

علل به وجود آمدن سندرم کمپارتمان

در 75% مواقع، شکستگی پا و بازو (شکستگی استخوان) علت بیماری سندرم کمپارتمان حاد است. افراد ممکن است به علت فشار ناشی از خونریزی و ادم شکستگی به این سندرم مبتلا شوند. همچنین ممکن است بعدها به علت درمان شکستگی (مانند جراحی یا گچ‌گیری) نیز دچار این سندرم شوند. علل دیگر بروز این سندروم حاد عبارت‌اند از:

• آسیب له‌شدگی؛
• سوختگی‌ها؛
• باندکشی خیلی سفت؛
• فشرده شدن طولانی‌مدت اندام طی دوره بیهوشی؛
• جراحی رگ‌های خونی بازو یا پا؛
• لخته خونی در رگ خونی بازو یا پا؛
• ورزش بسیار شدید مانند تمرینات اکسنتریک (کشش تحت فشار)؛

افراد ممکن است به علت انجام ورزش‌های شدید مانند ورزش‌هایی با حرکات بسیار تکراری از جمله دوچرخه‌سواری، دویدن و شنا به سندروم نوع مزمن یا فشاری مبتلا شوند.

علائم سندرم کمپارتمان

افراد معمولا چند ساعت پس از آسیب جدی به بازو یا پا دچار نوع حاد می‌شوند. علائم سندرم کمپارتمان نوع حاد عبارت‌اند از:

• درد عمیق و مداومی که در بازو یا پا احساس می‌شود.
• بی‌حسی، سوزن سوزن شدن، یا دردی شبیه الکتریسیته در اندام.
• تورم، سفتی و کبودی.

بدتر شدن درد یا گرفتگی عضله آسیب‌دیده در نیم ساعت پس از شروع ورزش نیز از علائم سندروم کمپارتمان نوع مزمن به شمار می‌روند. علائم این نوع معمولا با استراحت بهبود می‌یابند. از آنجایی که علائم این نوع ممکن است شبیه شین اسپلینت باشد، گاهی با آن اشتباه گرفته می‌شود.

چه کسانی بیشتر در معرض سندرم کمپارتمان هستند؟

همه افراد در هر سنی ممکن است دچار نوع مزمن این بیماری شوند؛ ولی، مردان و زنان ورزشکار زیر 30 سال بیشتر در معرض ابتلا به این سندروم قرار دارند. همچنین افرادی که فعالیت‌هایی تکراری مانند دویدن انجام می‌دهند یا بیش از حد یا مکرر ورزش می‌کنند، بیشتر از سایر افراد به نوع مزمن این بیماری مبتلا می‌شوند.

 شکستگی‌های باز، ضربه‌های پرانرژی (آسیب‌های بسته و باز ناشی از موشک، تصادفات رانندگی، آسیب له‌شدگی، انفجار یا سقوط از ارتفاع که مقدار زیادی انرژی جنبشی را به بافت منتقل می‌کنند) و شکستگی‌های همزمان بازو و ساعد خطر ابتلا به نوع حاد این سندروم را به‌صورت قابل توجهی افزایش می‌دهند. همچنین مردان بیشتر از زنان به نوع حاد این سندرم مبتلا می‌شوند.

نحوه تشخیص سندرم کمپارتمان

اگر فکر می‌کنید به نوع حاد سندروم کمپارتمان مبتلا شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا، این نوع وضعیتی اورژانسی محسوب می‌شود و باید بلافاصله درمان شود. 

• معاینه فیزیکی: پزشک درشت‌نی‌ها و تاندون‌های شما را بررسی خواهد کرد تا مطمئن شود دچار بیماری‌های دیگری مانند شین اسپلینت یا تاندونیت نشده‌اید.
• اشعه ایکس: پزشک ممکن است تصویربرداری اشعه ایکس را برای مشاهده شکستگی‌های بدن شما تجویز کند.
• آزمایش اندازه‌گیری فشار: در این آزمایش، سوزنی به درون عضله وارد می‌شود. دستگاهی که به این سوزن متصل است، فشار را نشان می‌دهد. پزشک ممکن است سوزن را به چند مکان مختلف وارد کند.
• تکرار آزمایش فشار: برای تشخیص نوع مزمن این بیماری، آزمایش پس از انجام تمرینات ورزشی تکرار می‌شود. سپس پزشک نتایج قبل و بعد از ورزش را با یکدیگر مقایسه می‌کند.

روش های درمان سندرم کمپارتمان

سندروم کمپارتمان نوع حاد باید بلافاصله (12 تا 24 ساعت پس از مشاهده علائم) درمان شود؛ زیرا، اگر این نوع به‌موقع درمان نشود، ممکن است بافت عضلانی و عصبی آسیب ببینند و در موارد نادر، ممکن است نیاز به قطع اندام باشد. پزشک برای درمان این نوع، عمل جراحی فاشیوتومی را به شما توصیه خواهد کرد. اگر این عمل جراحی به‌موقع انجام شود، تقریبا همیشه موفقیت‌آمیز است.

در جراحی فاشیوتومی، جراح برشی از طریق پوست و فاسیا برای کاهش فشار ایجاد خواهد کرد. سپس پس از برطرف شدن تورم و فشار، جراح برش ذکرشده را خواهد بست. در برخی اوقات، انجام این امر بلافاصله ممکن نیست. در چنین شرایطی، جراح ممکن است پیوند پوست انجام دهد. او پوستی از ناحیه دیگری از بدن شما خواهد برداشت و روی برش قرار خواهد داد.

اگر دچار سندروم کمپارتمان نوع فشاری (مزمن) هستید، با توقف ورزش دیگر علائم آن را مشاهده نخواهید کرد؛ ولی حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است موارد زیر را برای درمان نوع مزمن بیماری کمپارتمان تجویز کند:

• داروهای ضد التهاب مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی؛
• ادغام انواع تمرینات ورزشی به جای تکرار یک ورزش؛
• ارتز: ارتز ارتوپدی به کفی یا پاشنه نرم گفته می‌شود. اگر ارتز به‌درستی درون کفش گذاشته شود، می‌تواند وضعیت غیر عادی پا را اصلاح کند و درد عضلانی ناشی از راه رفتن و دویدن را تسکین دهد. ارتز می‌تواند وزن شما را در سراسر پا توزیع کند تا بتوانید دویدن یا فعالیت‌های پرتأثیر را بدون درد عضلانی انجام دهید.
• فیزیوتراپی: مهم نیست پزشک عمل جراحی یا توصیه کرده است یا نه، نقش فیزیوتراپی در درمان این بیماری حیاتی است. فیزیوتراپیست از روش‌های مختلفی برای بهبود دامنه حرکتی، قدرت عضلات آسیب‎دیده، عملکرد و درد استفاده می‌کند.
• اولتراسوند؛
• ماساژ بافت‌های نرم؛
• الکتروتراپی؛
• لیزر (لیزردرمانی کم‌توان)؛
• طب سوزنی و سوزن خشک؛
• بسته‌های حرارتی (گرمادرمانی)؛
• نوار کینزیولوژی؛
• بریس؛
• باند یا آستین فشرده؛
• تجزیه‌وتحلیل راه رفتن؛
• تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)؛

اگر روش‌های پیشین در درمان نوع مزمن سندرم کمپارتمان شکست بخورند، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند. عمل جراحی برای نوع مزمن مشابه نوع حاد این سندروم است. در این عمل جراحی، فاسیا باز می‌شود تا فشار عضلات کاهش یابد. برش پوست در عمل جراحی برای نوع مزمن معمولا کوتاه‌تر از برش پوست در عمل جراحی برای نوع دیگر است.

پیشگیری از سندرم کمپارتمان

سندرم کمپارتمان نوع حاد غیر قابل پیشگیری است؛ ولی، با تشخیص و درمان زودهنگام می‌توانید از بروز عوارض آن جلوگیری کنید. اگر از آتل یا گچ استفاده می‌کنید و فکر می‌کنید بسیار سفت و تنگ شده‌اند، حتما درباره این موضوع با پزشک خود صحبت کنید. پزشک آتل و گچ را دوباره تنظیم خواهد کرد تا دچار عوارض این سندروم نشوید. اگر از داروهای مسکن استفاده می‌کنید و هنوز بخشی از بدنتان درد می‌کند یا متورم است، این موضوع را نیز با پزشک خود در میان بگذارید.

برخلاف نوع حاد، نوع مزمن این سندروم قابل پیشگیری است. شما می‌توانید با انجام موارد زیر از ابتلا به نوع مزمن سندرم کمپارتمان پیشگیری کنید:

• تمرینات ورزشی بسیاری را در مدت زمان بسیار کوتاهی انجام ندهید. استقامت خود را در ورزش به‌صورت تدریجی افزایش دهید.
• زمانی که ورزش می‌کنید، وضعیت بدنی خود را تغییر دهید.
• انعطاف‌پذیری خود را افزایش دهید.
• بیش از حد ورزش نکنید.
• کفش‌های مناسب بپوشید.
• روی سطح‌های نرم‌تر ورزش کنید؛ زیرا، انجام حرکات ورزشی در این سطوح آسان‌تر است.